Adli bilişim, hukuk sisteminin iyi ve doğru bir şekilde işlemesi için günümüzde değeri çok daha artan disiplinlerden birisidir. Bilgisayar teknolojisinin ve paralel olarak dijital teknolojilerin gelişmesi, bugün adli bilişim konusunu çok daha önemli ve ciddi bir konu haline getirmiştir. Yine dünyanın farklı ülkelerinde işlenen pek çok suçun, dijital dünyada gerçekleştirilmesi, adli bilişim konusunu sadece ülkemiz için değil tüm dünya için önemli ve ciddiye alınan bir konu haline getirmiştir. Adli bilişim ne demek? Adli bilişim türleri nelerdir? Adli bilişim süreci nasıl ve ne şekilde işlemektedir? Sıraladığımız tüm soruları sizler için cevaplamaya çalışarak, adli bilişim konusundaki merakınızı gidermeye çalışacağız.
Adli bilişim, doğası gereği günümüzde yeni ve teknolojik – teknoloji kullanılarak işlenmiş suçları tanımlamak için kullanılan siber suçlar ile doğrudan ilişkili bir kavramdır. Siber suçlar ise, günümüzde sadece ülkemiz hukuk sisteminin değil, aynı zamanda tüm dünyanın karşı karşıya olduğu önemli suçlardan birisi olma özelliğini taşımaktadır. ABD’de 2020 Yılında genel nüfusun %47’si finansal kimlik hırsızlığı suçundan mağdur olmuştur. Bununla beraber, siber suçlar denildiğinde akla ilk gelen ciddi suçlardan birisi olan finansal kimlik hırsızlığı yine ABD’de 700 milyar dolardan fazla maddi zarara neden olmuştur. Teknolojiye ek olarak internet bağlantısı ile ilgili yöntem ve metotların geliştirilmesi ile ilgili metotların da gelişmesi, tüm dünyada dijital mağaza ve e-ticaret sitelerinden alışveriş yapan toplam dünya nüfusunun %37’sinin dolandırılmasına ve maddi kayba uğramasına neden olmaktadır. Tüm bu veriler, bizlere siber suçların tüm dünyadaki adalet sistemleri ve tüketiciler için ciddi bir suç olduğunu göstermektedir. Özellikle siber suçların aydınlatılması, metot ve yöntemlerin aydınlatılarak suçluların cezalandırılması için ise adli bilişim son derece önemli bir disiplin olarak karşımıza çıkmaktadır.
Adli bilişim sadece ABD veya Avrupa Birliği gibi ülkeler için değil, ülkemiz için de son yıllarda önemi daha iyi anlaşılmış olan adli bilirkişilik disiplinlerinden birisi haline gelmiştir. Türkiye’nin özellikle 1980’li ve takip eden 1990’lı yıllardan sonra bilişim ve telekomünikasyon konusundaki atılım ve girişimleri, ülkemizde de adli bilişim ve bağlı disiplinleri son derece önemli bir hale getirmiştir. Tüm bunlara ek olarak siber suçlar, başka ülkelerden de gerçekleştirilebilir. Bunun nedeni ise, dijital dünyada – dijital evrende “fiziksel sınır” kavramının önemini yitirmesidir. Belki de bu yüzden adli bilişim, özellikle gerçek sorumlu ve suçluların tespit edilmesi konusunda yardımına mutlaka ihtiyaç duyulan uzmanlık dallarından birisi olma özelliğine sahiptir. Adli bilişim ile ilgili araştırma, raporlama, delil toplama ve ispat yöntemleri aynı zamanda farklı türden suçların aydınlatılması için de kullanılabilir.
Adli bilişim, günümüzde gerçek kimliğin çok rahat ve kolaylıkla saklanabildiği dijital dünya – siber evren için son derece önemli bir konudur. Bununla beraber, teknolojideki gelişmelere paralel olarak siber suçluların yöntem ve metotları da ciddi şekilde değişmekte ve evrimleşmektedir. Tam da bu noktada devreye giren adli bilişim disiplini, sadece gerçek suçlu ve sorumluların bulunmasını değil aynı zamanda siber suçluların geliştirdikleri yöntem ve araçları da inceleyerek, hukuk sistemine ve dijital araçları kullanan sıradan vatandaşlara yardımcı olmaktadır. Şimdi adli bilişim, adli bilişimin ülkemiz ve dünya için öneminden söz ettikten sonra, adli bilişim kavramının tanımı ve türleri ile ilgili sizlere detaylı bilgi vermeye başlayalım.
Adli Bilişim Nedir ?
Adli bilişim, bilgisayar veya elektronik cihazlarla işlenen ve günümüzde “siber suçlar” olarak isimlendirilen suçların aydınlatılması için elektronik cihazları ve özellikle de elektronik cihazları araştıran, inceleyen ve kimi zaman bu tip elektronik cihazlardaki verilerin kurtarılması ve belgelenip raporlanması için de çalışan disipline verilen isimdir. Mahkemeler, hukuk firmaları, hakim ve savcılar pek çok türden davanın aydınlatılması için olduğu gibi, aynı zamanda siber dünyada işlenen suçların aydınlatılması ve özellikle de gerçek suçluların bulunması için adli bilişim uzmanı sıfatı ile çalışan personele ihtiyaç duyarlar. Hukuk sisteminin doğru ve adaletli bir şekilde işlemesi için, çoğu zaman farklı konularda uzmanlaşmış kişilere mahkeme ve davalarda ihtiyaç duyulur. Örneğin, Malpraktis davaları için uzman hekimlerin görüşü alınabilir. Benzer şekilde, adli bilişim uzmanı da özellikle siber suçlarla ilgili mahkeme ve davalarda görev alabilirler.
Adli bilişim uzmanı, günümüzde bilgisayar veya akıllı telefon gibi elektronik cihazlarla işlenmiş suçlarla ilgilendiği gibi aynı zamanda gizlenen veya saklanan veri ve bilgilerin kurtarılması için de hareket edebilir. Bilgisayar, internet bağlantısı, akıllı telefon, kaset veya belli entegre devrelerde saklanan verilerin kurtarılması ve incelenerek mahkemeye uygun bir şekilde sunulması için de adli bilişim uzmanı sıfatı ile hareket eden kişiler görevlendirilebilir. Adli bilişim uzmanları, siber suçların dışında dijital delillerin kurtarılması, incelenmesi ve raporlanması için de çalışabilirler.
Adli bilişim, günümüzde bir suçun işlenmesi için kullanılan her türden elektronik cihaz, bilgisayar, kayıt materyali ve benzeri aletler üzerinde çalışırlar. Kimi zaman, suç bu aletlerle işlenmemişse dahi adli bilişim uzmanı aracılığı ile çeşitli verilerin kurtarılması ve davanın aydınlatılması gerekli olabilir. İnternet, akıllı telefonlar, mobil elektronik cihazlar ve daha pek çok teknoloji, günümüzde hemen herkes tarafından kullanılmaktadır. Bu kullanım, adli bilişim uzmanı olarak çalışan kişilerin görev tanımını ve dolaylı yoldan yetki alanını da ciddi anlamda genişletmektedir.
Adli Bilişim Türleri Nelerdir?
Adli bilişim, görev alanı ve tanımı çok geniş olan bir disiplin olarak karşımıza çıkmaktadır. Belki de bu yüzden, belli elektronik cihazlarla ilgili olarak belli sınıflandırmaların mümkün olduğu söylenebilir. Uzmanlık ve inceleme dallarına göre adli bilişim, temelde dört ana gruba ayrılır. Bunlar;
- İnternet, Ağ ve Mobil Ağ Bilişimi
- Bilgisayar Adli Bilişimi
- Gömülü Cihazlar Adli Bilişimi,
- Sosyal Ağ Adli Bilişimi,
Olarak sınıflandırılabilirler. Adli bilişim türleri sınıflandırmasının genel olarak çok geniş bir çalışma dalının alt konuları ile ilgili olduğunu kendiniz de görebilirsiniz. Yukarıda adli bilişim sınıfları olarak sıraladığımız tüm çalışma alanlarının her biri, kendi çalışma alanlarında uzmandırlar ve bu sınıflandırma daha çok çalışma kapsamını ciddi oranda daraltmak ve uzmanların rahat çalışmasını sağlamak adına gerçekleştirilmiştir.
Adli bilişim uzmanı olarak çalışan kişiler, internet ve mobil ağ bilişimi konusunda uzman olabilirler. Uzmanlık, suçu işleyen kişiye ait telefon görüşmelerini, görüşmenin içerik ve yapılış tarihini / süresini tüm unsurları ile gözler önüne serer. Tüm bunlara ek olarak, bilgisayar adli bilişimi diğer alt gruplara nazaran siber suçlarla çok daha yakından ilgili bir konu olması bakımından dikkat çekmektedir. Ancak kanıt niteliği taşıyan dijital veriler veya diğer bir adıyla dijital deliller sadece bilgisayar veya internette depolanmaz. Entegre bir hafıza devresi veya bir tür harici hard disk de bir dava için ciddi miktarda delilin elde edilebileceği bir cihaz olabilir. İşte bu durumda yine adli bilişim uzmanı devreye girer ve kasıtlı veya kasıtlı olmadan silinmiş, zarar görmüş veya ortadan kaldırılmış verilerin kurtarılması için çalışmaya başlar.
Gömülü cihazlar adli bilişim uzmanlığı, özellikle bir bilgisayar veya mobil elektronik cihaza bağlı olmayan hafıza kartlarını veya depolama ünitelerini inceleyen bir disiplindir. Bu disiplin, verilerin kayıt edildiği kaset, harici hard disk, bant, hafıza devresi gibi dijital hafıza unsurlarını inceleyerek gereken delillere ulaşırlar. Son olarak, sosyal medya adli bilişimi dalı suçun gerçekleştiği sosyal ağları incelemek ve burada suç teşkil eden hareketleri ele almak veya suçlunun sosyal medya ağlarındaki hareket dökümünü ortaya koymak için çalışan kimselerdir. Günümüzde, çalışma alanı ve kapsamı dar gibi görünüyor olsa da, sosyal medya adli bilişim hizmeti de talep gören adli bilişim alt dallarından birisi olma özelliğine sahiptir.
Adli Bilişim Uzmanı Nasıl Olunur?
Adli bilişim uzmanı olmak için bu konuda hazırlanmış olan eğitim programlarına katılabilirsiniz. Bilişim uzmanlığı ile hukuk bilgisinin kesiştiği adli bilişim uzmanlığı eğitim programları, günümüzde pek çok insanın talep ettiği eğitimlerden birisidir. Bununla beraber, adli bilişim uzmanı sıfatı ile çalışacak ve adli bilişim uzmanlığı türleri konusunda uzman olan kişilerin varlığına gerek hukuk firmaları gerekse hukuk sistemleri her geçen gün daha fazla ihtiyaç duymaktadır.
Adli bilişim uzmanlığı eğitimi için yaş sınırlaması yoktur. Ancak adli bilişim uzmanlığı bir tür adli bilirkişilik alt disiplinidir ve bu nedenle de disiplin suçu işlememek, sabıka kaydı bulunmamak, erkekler için askerlik görevinin tamamlanması ve temel seviyede bilgisayar bilgisi gerekli olabilir. Günümüzde bilişim konusunda uzman olan kişilerin ve özellikle de hukuksal alanlarda çalışan kişi veya kişilerin adli bilişim uzmanlığı eğitimi konusunda ilgili oldukları rahatlıkla söylenebilir.
Adli bilişim uzmanı olmak için, bu konuda titizlikle hazırlanmış olan eğitim programlarına kayıt yaptırabilirsiniz. Günümüzde avukatlar, hukuk firmaları ve ülkelerin adalet sistemleri içinde hizmet ve faaliyet gösterenler için adli bilişim uzmanlığı son derece önemli bir konudur ve bu alanda yetişmiş personele ihtiyaç günden güne artmaktadır.
Adli bilişim uzmanı olmak için, eğitim programlarından birisini başarı ile tamamlamanız yeterli olacaktır. Sonrasında gerek davaların aydınlatılması için elektronik cihazlar, sosyal medya ağları, bilgisayarlar, akıllı telefonlar ve hücresel iletişim araçları ile ilgili olarak çalışmaya başlayabilirsiniz. Günümüzde güvenlik güçlerine ek olarak aynı zamanda siber güvenlik firmaları için de adli bilişim uzmanlığı dikkate değer bulunan uzmanlıklardan birisi olarak görülmektedir. Adli bilişim uzmanı olmak için katılacağınız eğitim programlarında aynı zamanda eğitim programının alanında uzman kişilerce verilmesine dikkat edin. Adli bilişim, elektronik cihazların incelenmesini ve dijital verilerin ayıklanmasını gerektirebilir. Bu nedenle eğitim programına ayrıca bilişim sektöründe çalışan kimseler de kayıt yaptırabilir.
Adli Bilişim Uzmanlığı Eğitimi Nedir?
Adli bilişim uzmanlığı eğitimi, adli bilişim uzmanı adayları için hazırlanmış bir eğitim programıdır ve programa bir adli bilişim uzmanının sahip olması gereken özel metotlar, bilgisayar yazılımları, çalışma prensipleri, mevzuat dahildir. Adli bilişim, doğası gereği bilgisayar ve bilişim sektörünün alt disiplinleri ile ilgilidir. Bunlar arasında bilgisayarlar, internet ve hücresel veri aktarım ağları, sosyal ağlar, gömülü bilgisayar sistemleri, dijital ve dijital olmayan kayıt sistemleri ve kayıt formatları dahildir. Özellikle bilgisayar adli bilişim disiplini ile ilgileniyorsanız, veri kurtarma veya silinmiş dijital verilerin delil olarak sunulması gibi çeşitli konularda eğitim görebilir ve çalışmaya başlayabilirsiniz.
Adli bilişim sadece elektronik cihazlar, dijital veri, dijital delil ve kayıtlarla ilgili değildir. Kursiyerler aynı zamanda adli bilişim uzmanlığı eğitimi sırasında kanunlar, bilişim hukuku, siber suçlar, siber suçlarla ilgili yasalar, ceza ve kanunlar konusunda da bilgi alırlar. Böylelikle uzmanlar, Türkiye Cumhuriyeti Hukuku çerçevesinde siber suçlarla ilgili olarak adli bilişim uzmanı olarak görev alabilir, hakim veya savcıların istekleri doğrultusunda bilgi ve birikimlerini çeşitli davalar için kullanmaya başlayabilirler.
Adli bilişim uzmanlığı eğitimi ile dijital veya bant kaydı ile veri kaydeden her türden elektronik cihazla ilgili işlemler yapılabilir. Çeşitli özel izinler çerçevesinde adli bilişim uzmanı aynı zamanda hücresel veri sağlayıcılardan da işlenen siber suçlarla ilgili olarak çeşitli veriler, bilgiler talep edebilir. Adli bilişim uzmanlığı eğitimi bu açıdan kısmen teknik kısmen de hukuki bir eğitimdir. Çünkü kişisel verilerin korunması kanunu gereğince adli bilişim uzmanı olarak çalışan kişiler, kimi verileri incelemeye yetkili olmayabilirler veya bu tip verilerin incelenmesi için çeşitli izinler almaları gerekebilir.
Adli Bilişim Uzmanı Ne İş Yapar?
Adli bilişim uzmanı olarak çalışan kişilerin çalışma alanları, dijital verinin kaydedildiği, bir tür hafızası bulunan elektronik cihazlar ve bu cihazlarda kaydedilmiş verilerle ilgili işlemlerdir. Kurtarma, saptama, silinen verilerin geri yüklenmesi, verilerin kayıt zamanı veya silinme tarihleri gibi unsurlar, bir adli bilişim uzmanı olarak görev yapan kişiler için son derece önemlidir. Tüm bunlara ek olarak, bir entegre devre veya diske değil de bant veya benzeri bir kayıt aracına kaydedilmiş verilerin kurtarılması ve incelenmesi işi ile de yine adli bilişim uzmanı olarak görev yapan kişiler ilgilenir. Ancak tüm bu işlemler, adli bilişim uzmanlığının belli bir alanını tanımlar. Ayrıca adli bilişim uzmanları, adli bilişim inceleme ve analiz hizmeti de vermektedirleri
Adli bilişim uzmanlığı inceleme dalının kapsamı içine aynı zamanda hücresel veri aktarımı ile ilgili işlemler, GSM operatörleri, GSM firmaları ve bu firmalardan talep edilen veriler de olabilir. Özellikle hücresel veri adli bilişim hizmetinde örneğin, bir telefon aramasının tam olarak hangi tarihte ve saatte yapıldığının öğrenilmesi ciddi bir sorun olarak tanımlanabilir. Aynı şekilde, sosyal ağlar adli bilişim uzmanı için zanlının sosyal medya ağlarındaki hareket dökümü son derece önemli bir veri olabilir. Adli bilişim uzmanlığı, pek çok farklı alt dala ayrılsa da, temel olarak farklı platform ve elektronik cihazlarla ilgili yapılan işlemler birbirlerine benzerler.
Adli bilişim uzmanlığı, verilerin bulunmasını, analiz edilmesini, kalitelerinin arttırılmasını, kurtarılmasını ve uygun bir şekilde raporlanarak ilgili mercilere sunulmasını gerektirebilir. Günümüzde genellikle bir dava ile ilgili olarak adli bilişim uzmanının dava – mahkeme sürecine dahil edilmesi, hakim – savcı ile olmaktadır. Bir hakim veya savcı, suçlanan tarafın elektronik cihazlarının incelenmesini talep edebilir. Benzer şekilde, bir dava süreci söz konusu olmasa da, bir hakim veya savcı şikayet ve şüphe üzerine bir kişinin kullandığı elektronik cihazların incelenmesini isteyebilir. Temel olarak adli bilişim uzmanı olarak çalışan kişilerin görevleri bunlardır.
Kimler Adli bilişim Uzmanı Olabilir?
Adli bilişim uzmanı olmak için belli bir üst yaş sınırı yoktur. Bununla beraber bilişim veya hukuk firmalarında çalışanlar, bilişim uzmanları, hukuk firması yöneticileri veya da hukuk firmalarında çalışmak isteyenler de adli bilişim uzmanı olabilirler. Uzmanlık, en düşük seviyede bilgisayar bilgisini gerekli kılabilir. Bununla beraber, adli bilişim uzmanlığı bir tür adli bilirkişilik dalıdır ve adli bilirkişi olmak için gerekli şartları sağlayamayan kişiler, adli bilişim uzmanı olamazlar. Yine de adli bilişim uzmanlığı eğitim programlarına günümüzde hemen herkes katılabilir ve bu konuda önemli bilgiler edinebilir.
Adli bilişim uzmanı olmak için adli bilirkişi olma şartlarına uygunluk gerekir. Bununla beraber, bu şartları sağladığınızda adli bilişim uzmanlığı eğitimi de alırsanız, adli bilişim uzmanı olabilir ve günümüzde talep edilen şekilde çalışmaya başlayabilirsiniz.
